هوش مصنوعی عمومی یا AGI چیست؟

در چند دهه‌ی اخیر، هوش مصنوعی (AI) به یکی از بزرگ‌ترین انقلاب‌های فناوری در تاریخ بشر تبدیل شده است. این فناوری حالا در تمام جنبه‌های زندگی ما حضور دارد؛ از تلفن‌های همراه گرفته تا خودروهای خودران، از پزشکی گرفته تا آموزش، و از شبکه‌های اجتماعی تا تجارت الکترونیک. اما در حالی که هوش مصنوعی فعلی در انجام وظایف خاص عملکردی خیره‌کننده دارد، پژوهشگران به دنبال سطحی فراتر از آن هستند: هوش مصنوعی عمومی (AGI)، سیستمی که بتواند درست مانند انسان بیاموزد، استدلال کند، تصمیم بگیرد و خلاق باشد.

در این مقاله، به بررسی کامل مفهوم AGI، تفاوت آن با سایر انواع هوش مصنوعی، مزایا و خطرات احتمالی آن، و چشم‌انداز آینده این فناوری می‌پردازیم.

هوش مصنوعی چیست؟

هوش مصنوعی، در تعریف ساده، توانایی ماشین‌ها برای انجام کارهایی است که نیاز به هوش انسانی دارند. این کارها شامل درک زبان طبیعی، یادگیری از تجربه، تشخیص الگوها، تصمیم‌گیری و حتی خلاقیت است.

در حال حاضر، بیشتر سیستم‌های هوش مصنوعی که در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند، در دسته‌ی هوش مصنوعی محدود (ANI) قرار دارند. این نوع هوش مصنوعی فقط می‌تواند یک کار خاص را انجام دهد. برای مثال:

• سیستم‌های تشخیص چهره که در گوشی‌های موبایل استفاده می‌شوند، فقط برای شناسایی چهره طراحی شده‌اند.
• دستیارهای صوتی مانند Siri و Google Assistant می‌توانند فرمان‌های صوتی را درک کنند، اما درک عمیق یا خلاقیت انسانی ندارند.
• الگوریتم‌های تشخیص بیماری در پزشکی فقط برای یک نوع تحلیل داده طراحی می‌شوند.

براساس گزارش مؤسسه‌ی McKinsey در سال ۲۰۲۴، بیش از ۷۵ درصد شرکت‌های جهانی از حداقل یک ابزار هوش مصنوعی محدود استفاده می‌کنند، اما تنها کمتر از ۵ درصد از پروژه‌ها به سمت هوش مصنوعی عمومی حرکت کرده‌اند.

هوش مصنوعی عمومی (AGI) چیست؟

هوش مصنوعی عمومی یا Artificial General Intelligence (AGI)، سطحی از هوش مصنوعی است که می‌تواند همانند یک انسان واقعی در طیف وسیعی از زمینه‌ها فعالیت کند. برخلاف هوش مصنوعی محدود، AGI به یک وظیفه خاص محدود نیست. بلکه می‌تواند یاد بگیرد، دانش خود را از یک حوزه به حوزه‌ی دیگر منتقل کند، تصمیم‌های خلاقانه بگیرد و حتی احساسات انسانی را تا حدی درک کند.

به بیان دیگر، اگر هوش مصنوعی محدود را با یک متخصص در یک زمینه مقایسه کنیم، AGI مانند یک انسان چند‌بعدی است که می‌تواند در پزشکی، مهندسی، هنر، فلسفه و حتی روابط اجتماعی همزمان بیاموزد و عمل کند.

دانشمندان هدف AGI را دستیابی به هوشی در سطح انسان می‌دانند، به‌طوری که بتواند:

• استدلال منطقی داشته باشد
• از تجربیات گذشته یاد بگیرد
• تصمیم‌های اخلاقی و مستقل بگیرد
• خود را بهبود دهد و خلاق باشد

پژوهشگران معتقدند که اولین نسخه‌های واقعی AGI ممکن است بین سال‌های ۲۰۴۰ تا ۲۰۵۰ توسعه یابد. شرکت‌هایی مانند OpenAI، Google DeepMind و Anthropic در حال رقابت برای رسیدن به این نقطه هستند.

تفاوت هوش مصنوعی محدود (ANI) و هوش مصنوعی عمومی (AGI)

امروزه حدود ۹۵ درصد از کاربردهای واقعی AI در جهان از نوع محدود (ANI) هستند؛ در حالی که AGI هنوز در مرحله‌ی نظری و تحقیقاتی قرار دارد.

هوش مصنوعی فوق‌العاده (ASI) چیست؟

یک گام فراتر از AGI، هوش مصنوعی فوق‌العاده (ASI) است. این نوع از هوش مصنوعی، نه‌تنها به اندازه‌ی انسان باهوش است، بلکه از هوش انسانی فراتر می‌رود. ASI می‌تواند اطلاعات را میلیون‌ها برابر سریع‌تر پردازش کند، هیچ محدودیتی در حافظه ندارد و قادر است تصمیماتی بگیرد که فراتر از درک انسان است.

براساس گزارش World Economic Forum در سال ۲۰۲5، اگر AGI تا سال ۲۰۴۰ ایجاد شود، انتظار می‌رود ASI تا سال ۲۰۶۰ ظهور کند — مرحله‌ای که برخی از متخصصان آن را «نقطه‌ی بی‌بازگشت فناوری» می‌نامند.

توانایی‌های کلیدی AGI

هوش مصنوعی عمومی می‌تواند بسیاری از توانایی‌های انسانی را بازتولید کند. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1. یادگیری و انطباق مداوم

   AGI می‌تواند از تجربیات خود بیاموزد، بدون اینکه نیاز به بازآموزی انسانی داشته باشد. به عنوان مثال، اگر در حل یک معادله‌ی ریاضی جدید اشتباه کند، از همان اشتباه یاد می‌گیرد و در آینده اصلاح می‌شود.

2. حل مسائل پیچیده

   AGI قادر است مسائلی را که انسان‌ها به‌تنهایی قادر به حل آن نیستند، بررسی کند. از تغییرات اقلیمی گرفته تا مدل‌سازی اقتصاد جهانی، AGI می‌تواند تحلیل‌هایی انجام دهد که میلیاردها داده را به‌صورت هم‌زمان بررسی کند.

3. خلاقیت و نوآوری

   یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های AGI، توانایی خلق ایده‌های جدید است. تصور کنید سیستم AGI بتواند سینفونیا یا اثری ادبی خلق کند که احساسی انسانی در مخاطب برانگیزد یا بتواند داروی جدیدی برای سرطان بسازد.

4. ارتباط طبیعی با انسان

   با استفاده از پردازش زبان طبیعی (NLP)، AGI می‌تواند زبان انسان را همانند یک فرد واقعی درک کند. این یعنی در آینده، انسان‌ها می‌توانند با ماشین‌ها مانند یک دوست یا همکار صحبت کنند، نه فقط با دستورات خشک و محدود.

5. تصمیم‌گیری خودمختار و اخلاقی

   AGI باید بتواند تصمیماتی اخلاقی بگیرد و پیامدهای اجتماعی و انسانی انتخاب‌هایش را درک کند. این یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های توسعه‌ی آن است.

مزایای احتمالی هوش مصنوعی عمومی

1. حل بحران‌های جهانی

   AGI می‌تواند در حل چالش‌های بزرگ بشر مانند گرمایش زمین، کمبود منابع انرژی، و درمان بیماری‌های لاعلاج نقشی حیاتی ایفا کند.

   برای مثال، پیش‌بینی‌های MIT نشان می‌دهد که استفاده از سیستم‌های هوش مصنوعی پیشرفته می‌تواند تا ۴۰ درصد انتشار کربن جهانی را کاهش دهد.

2. تحول در پزشکی

   AGI قادر است داده‌های پزشکی میلیون‌ها بیمار را در چند ثانیه تحلیل کند. این موضوع می‌تواند منجر به کشف درمان‌هایی شود که انسان‌ها در چند دهه قادر به یافتن آن نیستند.

   در سال ۲۰۲۴، پژوهشی در دانشگاه استنفورد نشان داد که الگوریتم‌های هوش مصنوعی توانسته‌اند دقت تشخیص سرطان پوست را به بیش از ۹۷ درصد برسانند.

3. پیشرفت در آموزش

   AGI می‌تواند آموزش را کاملاً شخصی‌سازی کند. تصور کنید هر دانش‌آموز یک معلم دیجیتال اختصاصی داشته باشد که با توجه به نقاط ضعف و قدرت او برنامه درسی خاصی طراحی کند.

4. افزایش بهره‌وری اقتصادی

   طبق برآورد مؤسسه PwC، هوش مصنوعی می‌تواند تا سال ۲۰۳۵ بیش از ۱۵.۷ تریلیون دلار به اقتصاد جهانی اضافه کند. با اضافه شدن AGI، این عدد ممکن است دو برابر شود.

خطرات و چالش‌های هوش مصنوعی عمومی

در کنار مزایا، AGI با خطراتی جدی نیز همراه است:

1. خطرات شغلی و اقتصادی

   با ورود AGI، بسیاری از مشاغل سنتی ممکن است از بین بروند. بر اساس پیش‌بینی Oxford Economics، تا سال ۲۰۳۰ حدود ۸۰۰ میلیون شغل در سراسر جهان ممکن است به‌وسیله‌ی ماشین‌ها جایگزین شوند.

2. مسائل اخلاقی و حقوقی

   اگر AGI تصمیمی اشتباه بگیرد، چه کسی مسئول است؟ توسعه‌ی استانداردهای اخلاقی و قانونی برای چنین سیستم‌هایی هنوز در مراحل اولیه است.

3. خطرات امنیتی

   AGI ممکن است برای مقاصد نظامی، جاسوسی یا حتی حملات سایبری مورد استفاده قرار گیرد. در سال‌های اخیر، نگرانی درباره‌ی ربات‌های قاتل خودمختار و سیستم‌های نظامی بدون کنترل انسانی به شدت افزایش یافته است.

4. تهدید برای بقای بشر

   چهره‌هایی مانند ایلان ماسک و استفان هاوکینگ هشدار داده‌اند که در صورت عدم کنترل، AGI ممکن است در آینده از کنترل انسان خارج شود. هاوکینگ گفته بود:

   “توسعه‌ی کامل هوش مصنوعی می‌تواند پایان نژاد بشر باشد.”

آینده هوش مصنوعی عمومی: چالش‌ها و فرصت‌ها

پژوهش در زمینه AGI هنوز در مراحل ابتدایی است. اما روند پیشرفت آن شگفت‌انگیز است. در سال ۲۰۲۳، سیستم GPT-4 شرکت OpenAI توانست در آزمون‌های دانشگاهی نمراتی برابر یا حتی بالاتر از انسان‌ها کسب کند. این موضوع نشان می‌دهد که ما به آرامی در حال نزدیک شدن به شکل ابتدایی AGI هستیم.

با این حال، هنوز موانع زیادی وجود دارد:

• چگونگی درک واقعی احساسات انسانی توسط ماشین‌ها
• ایجاد قوانین بین‌المللی برای کنترل و نظارت بر AGI
• حفظ امنیت داده‌ها و حریم خصوصی در برابر سیستم‌های یادگیرنده‌ی خودمختار
• اطمینان از همسویی ارزش‌های AGI با ارزش‌های انسانی