مقدمه
فصل 1
تاریخچه سیستم‌عامل لینوکس
تاریخچه سیستم‌عامل یونیکس
از یونیکس تا لینوکس — روایتی از تولد یک جنبش نرم‌افزاری آزاد
آغاز ماجرا: تولد یونیکس ۱۹۶۹
زبان C و تحولی بزرگ ۱۹۷۳
ظهور مینیکس — پلی میان آموزش و عمل ۱۹۸۷
ریچارد استالمن و پروژه گنو ۱۹۸۳
تولد لینوکس ۱۹۹۱
از یک هسته تا یک اکوسیستم جهانی
چرالینوکس ماندگار شد؟
نسخه‌های اولیه یونیکس
گسترش و نفوذ در دانشگاهها
انشعابات مهم یونیکس
پیدایش مینیکس و مقدمه‌ای بر لینوکس
پروژه گنو و جنبش نرم‌افزار آزاد
تولد لینوکس
آیا یادگیری لینوکس سخت است؟
کپی‌رایت و مجوز لینوکس
اصول و ویژگیهای مجوز GPL
فصل2
نخستین توزیع‌های لینوکس
توزیع H.J. Lu’s “BootRoot”
توزیع MCC Interim Linux
Owen Le Blanc
توزیع SLS Softlanding Linux System
ویژگیهای کلیدی SLS:
تاریخچه و تأثیرات:
پیتر مک‌دونالد: بنیان‌گذار SLS
پروژه‌های دیگر پیتر مک‌دونالد
توزیع Yggdrasil
تاریخچه و انتشارها
Yggdrasil Computing, Incorporated
دسته‌بندی توزیع‌های لینوکس
بحث درباره توزیع‌ها Distributions
انواع و روندهای توزیع‌های لینوکس
انتشار غلتان در مقابل انتشار استاندارد
انتشار غلتان Rolling Release:
انتشار استاندارد Standard Release:
مزایا و معایب از دید توسعهدهندگان
مزایا و معایب از دید کاربران
توزیع‌های بدون نیاز به نصب Live CD/USB
نحوه ذخیره اطلاعات در نسخه‌های زنده
نمونه‌های معروف
Debian GNU/Linux
توزیع لینوکس اوبونتو Ubuntu
فصل 3
پیش نیازهای نصب لینوکس
بررسی مشخصات سیستم
رسانه‌های مورد نیاز برای نصب
USB Memory Stick
نصب از طریق شبکه Network
نصب از هارد دیسک Hard Disk
مستندات و راهنمای نصب
پیدا کردن اطلاعات سختافزاری
ابزارهای شناسایی سخت‌افزار در لینوکس
روش‌های گردآوری اطلاعات سخت‌افزارهای سیستم
روش اول: پیدا کردن اطلاعات از طریق برچسبها و تماس فیزیکی
روش دوم: پیدا کردن اطلاعات از طریق BIOS
نحوه ورود به BIOS Setup
روش سوم: پیدا کردن اطلاعات از طریق Live CD
روش چهارم :سیستم عامل ویندوز بر روی سیستم نصب باشد
روش پنجم: استفاده از برنامه Device Manager devmgmt.msc
روش ششم: استفاده از دستور systeminfo
روش هفتم: در صورتی که سیستم عامل جاری یکی از توزیعهای لینوکس باشد
روش هشتم: استفاده از ابزارهای گرافیکی
ابزارهای گرافیکی برای لینوکس و ویندوز
بررسی سازگاری سخت‌افزارها
تست قابلیت‌های سخت‌افزاری
تنظیمات قبل از نصب سیستم عامل
چک‌لیست بررسی سخت‌افزارهای موجود
نصب توزیع لینوکس در یک نگاه
فصل 4
نصب لینوکس
دانلود فایلهای نصب
آمادهسازی فایلها برای بوت با DVD یا CD
برنامه‌های لینوکسی برای ساخت CD/DVD بوت
ابزارهای خط فرمان
ابزارهای گرافیکی GUI:
ابزارهای دسکتاپ و مدیریت فایل
برنامه‌های لینوکسی برای ساخت ,USB بوت
ساخت فلش بوتیبل با استفاده از دستور dd
معرفی دستور dd
فرایند بوت سازی رسانه‌های نصب
نمایان کردن منوی بوت
نصب سیستم‌عامل لینوکس
نصب در یک نگاه
پایان نصب و راه اندازی مجدد سیستم
اصول نام‌گذاری نام کاربری
اصول رمزگذاری رمز عبور
مدیریت رمز عبور در ترمینال لینوکس
تعیین رمز عبور جدید برای کاربر Root یا همان ریشه
بروزرسانی سیستم
نصب کردن فونت فارسی
استفاده از fontviewer
مشاهده محل نصب فونت
مشاهده لیست فونت ها برای نصب
نصب فونت و فونت فارسی
بروز رسانی اطلاعات فونت
مشاهده تمامی فونت های نصب شده
جستوجوی فونت
تنظیمات اتصالات اینترنت
فعال کردن اینترنت و شبکه سیستم خود
ویرایش اتصالات شبکه
انتخاب اتصال وایرلس از لیست نمایان شده
نصب کدک
پخش فایلهای رمزشده DVD
نصب درایور ها
تنظیمات صفحه کلید
فصل 5
محیط دسکتاپ Desktop environment
🔹 مدیر پنجره Window Manager
🔹 ابزارک‌کیت Widget Toolkit
سیستم پنجره‌ای Windowing System
🔹 وظایف اصلی سیستم پنجرهای
🔹 نمونههای معروف سیستم پنجرهای
🔹 تعامل سیستم پنجرهای با اجزای دیگر
تاریخچه و کاربرد رایج سیستم پنجره‌ای
محیط‌های دسکتاپ برای X Window System
میز KDE Plasma
آمار و مشارکتکنندگان میزپلاسما
داستان GNOME
طراحی رابط کاربری میز گنوم
ویژگی‌های میز گنوم
دسترسپذیری
انواع ویژگیهای Accessibility
انواع نشستهای میزگنوم
GNOME Shell
GNOME Classic
GNOME Flashback
پنل GNOME، منوی “Properties Dialog”
Windowing System
systemd
آمار و ارقام کلیدی
جامعه جهانی GNOME
میز Xfce
ویژگیهای میز XFCE
تجربه کاربری
عملکرد
تاریخچه میز XFCE
نماد Mascot
فصل6
ترمینال در لینوکس
مقدمه‌ای بر ترمینال لینوکس
شبیه‌ساز ترمینال Terminal Emulator
پوسته Shell
خط فرمان Command Prompt
اجرای دستورات
دستورات بدون آرگومان یا گزینه
دستورات با آرگومان
متغیرهای محیطی Environment Variables
نماد Prompt در ترمینال
نماد $
نماد #
ساختار Prompt
تغییر از کاربر عادی به کاربر ریشه
دستور sudo
مفهوم sudo
نحوه تشخیص سطح دسترسی در ترمینال
تغییر از کاربر عادی به کاربر ریشه
کلیدهای میانبر در ترمینال لینوکس
بازگردانی تنظیمات ترمینال
کاربرد کلید Tab در ترمینال
اجرای دستورهای قبلی در ترمینال
اجرای دستور قبلی
اجرای دستورهای قدیمیتر
مشاهده و مدیریت History
مبانی خط فرمان CommandLine Basics
شل لینوکس چیست؟
تاریخچه شل‌های لینوکس
شلهای اولیه
شل PWB یا Mashey
شلهای Bourne و C
شل Bourne sh
شل C csh
فایل‌های پیکربندی
فایل‌های تنظیمات محیطی در لینوکس
~/.bash_profile
~/.bash_login
~/.profile
~/.bashrc
~/.bash_logout
درک اصول خط فرمان
مقایسه با رابط‌های گرافیکی کاربر
انواع رابط‌های خط فرمان سیستم‌عامل
رابط‌های خط فرمان برنامه‌ها
آناتومی یک شل CLI
نحو Syntax و معناشناسی Semantics در CLI
رفتار CLI ساده و پیشرفته
ویژگی‌های خاص CLI
پرامپت فرمان Command Prompt
آرگومان‌ها Arguments
ویژگیهای شل ها
اجرای پوسته‌های Shells Bash
اجرای پوسته‌ها با su و sudo
فرمان source و بارگذاری مجدد فایل‌ها
مسیرها
مسیر مطلق
مسیر نسبی
دستورات داخلی و خارجی شل
دستورات داخلی Internal / Builtin Commands
دستورات خارجی External Commands
متغیرهای محیطی Environment Variables
🔍 متغیرهای محیطی چیست؟
انواع متغیرهای محیطی
نمایش همه متغیرهای محیطی فعال در ترمینال
نمایش متغیرها با env و printenv
نحوه پیدا کردن برنامه‌ها با استفاده از PATH
تأثیر متغیر محیطی PATH بر اجرای دستورات
اجرای برنامه خارج از مسیرهای PATH
ویژگی‌ها و کاربردهای PS:
حفظ تغییرات با دستور export
گرفتن راهنما در لینوکس
جستجو داخل man pages
بخشهای مختلف man
رفع خطای “nothing appropriate”
تاریخچه دستوراتHistory
فایل تاریخچه دستورات
پاک کردن تاریخچه
دسترسی به شِل Shell
درک تاریخچه و کاربرد فایل /bin/sh
بررسی لینک /bin/sh به شل‌های مختلف
یافتن شل فعلی در خط فرمان
بررسی اطلاعات کرنل لینوکس با uname
استفاده از شل Using a Shell
کار با متا‌کاراکترها Quoting Metacharacters
حل مشکل با استفاده از کوت‌گذاری Shell Quoting
کوت‌گذاری چند متا‌کاراکتر همزمان
فصل7
پیمایش در ساختار دایرکتوری‌ها
۱. مفهوم دایرکتوری مجازی
۲. ریشه /
۳. ترکیب دستگاهها و پارتیشنها
۴. ساختار سلسلهمراتبی
۵. دایرکتوریهای مهم لینوکس
۶. مزایای دایرکتوری مجازی
۷. مثال ترکیب درایوها و پارتیشنها
ساختارفهرست درلینوکس
فهرست ریشه
/bin : user binaries
/sbin :system binaries
/etc:configuration files
فهرست‌های موجود در /etc
/etc/apt/sources.list
/dev: device files
/proc: process information
/var : variable files
/var/backups
/var/cache
/var/crash
/var/games
/var/log
/var/mail
/var/spool
/tmp: temporary files
/usr: user programs
/home : home directories
/boot: boot loader files
/lib : system libraries
/opt: optional addon applications
/opt/package name/bin
/opt/package name/lib
/opt/package name/man
/mnt: mount directory
/media : removable media devices
/srv: service data
سایر سیستم فایل ها:
/lost+found
/sys
/boot/vmlinuz
/etc/fstab
/etc/default/grub.conf
/etc/lilo.conf
/etc/init.d
/etc/hosts
/etc/passwd
/etc/printcap
/etc/x
/etc/resolv.conf
/usr/share
/proc/cpuinfo
/proc/filesystems
/proc/interrupts
/proc/ioports
/proc/meminfo
/proc/modules
/proc/mount
/proc/stat
/proc/swaps
/version
/var/log
فصل 8
فایل ها
کاربردinode
فایل ها در لینوکس
اندازه فایل ها
پسوند فایل ها
نام فایل ها در لینوکس
قواعد نامگذاری فایل ها درلینوکس
کاراکترهای رزرو شده برای نام گذاری
جدول کاراکترهای غیرمجاز در نام گذاری فایل ها
مفهوم کاراکترهای خاص در لینوکس
رنگهای فایل در لینوکس
سفارشیسازی رنگها
ویرایش فایل‌های متنی
ویرایشگرهای متنی
Emacs ویرایشگر قدرتمند و قابل توسعه
Vim ویرایشگر سریع و کمحجم
Nano ویرایشگر ساده و کاربرپسند
تغییر ویرایشگر پیشفرض
استفاده از ویرایشگر emacs
مقدمه‌ای بر ویرایشگر vim
درک حالتهای ویم vim Modes
دستورات پایه برای ویرایش متن در ویم
دستورات ویرایشی رایج در حالت فرمان
دستورات Ex Mode ویم
ذخیره تغییرات Saving Changes
پردازش متن با استفاده از فیلترها در لینوکس
دستور cat
نمایش کاراکترهای غیرقابل چاپ:
نسخه پیشرفته cat:
دستور paste
دستور od
دستور split
دستور sort
دستور nl
دستور more و less
دستور head
دستور tail
دستور wc
دستور cut
دستور uniq
بررسی فایل با الگوریتم MD
امنیت الگوریتمهای هش Securing Hash Algorithms
انواع اصلی الگوریتمهای SHA
🔍 ویژگیهای کلیدی الگوریتمهای SHA
عبارات منظم Using Regular Expressions
اجزای اصلی عبارات منظم
دستور grep
درک عبارات منظم پایهای
استفاده از BRE با دستور grep
کلاسهای کاراکتری Character Classes
کار با جریان‌ها Streams، تغییر مسیر Redirection و پایپ‌ها Pipes
تعریف STDOUT
هدایت خروجی استاندارد به فایل Redirection
هدایت خروجی استاندارد به ورودی دستور دیگر Pipe |
تغییر مسیر خروجی استاندارد با عملگر >
افزودن خروجی به فایل موجود با عملگر >>
تغییر مسیر خطاهای استاندارد
ترکیب STDOUT و STDERR در یک فایل
حذف خطاها با /dev/null
ورودی استاندارد STDIN
Pipe لوله
دستور tee
دستور sed
حذف یک خط با sed
تغییر کامل یک خط خاص
ایجاد دستورات دلخواه
فصل 9
مفهوم بسته‌ها Package Concepts
سیستمهای مدیریت بسته در لینوکس
کار با RPM
توزیعها و قراردادهای نامگذاری RPM
انواع بستههای RPM
دانلود بستههای RPM
نصب و بهروزرسانی بستهها
پرسوجو Query در بستهها
بررسی صحت بستههای
حذف بستهها
استخراج داده از بستهها
استفاده از YUM
ساختار مخازن YUM
ساختار فایلهای .repo
ساختار دستور YUM
گروهبندی بستهها با YUM
نصب مجدد بستهها با YUM
تنظیمات اصلی YUM
دستورات رایج zypper
نمایش اطلاعات یک بسته
یافتن بستهای که یک فایل به آن تعلق دارد
حذف بسته با zypper
قواعد نامگذاری فایلهای بسته دبیان
مجموعه دستورات dpkg
نادیده گرفتن خطاهای وابستگی dependency errors.
استفاده از بستههای Debian
ساختار فایل .deb
نصب بستههای Debian با dpkg
مشاهده وضعیت بسته نصبشده
رفع مشکلات وابستگی و مدیریت پیشرفته بستهها
حذف بستهها
ابزار APT
استفاده از aptget
⚙️ دستورات اصلی aptget
نصب بسته جدید
🔄 بروزرسانی کل سیستم
apt fullupgrade و aptget distupgrade
🔧 بروزرسانی یا ارتقاء بسته خاص
🔄 بازپیکربندی بستهها در Debian/Ubuntu
👁️ مشاهده تنظیمات بستهها با debconfshow
🧩 روند نوین مدیریت بستهها Flatpak
مدیریت کتابخانه‌های مشترک Shared Libraries
اصول کتابخانه‌ها Library Principles
یافتن فایلهای کتابخانه
بارگذاری پویا Loading Dynamically
دستورات مدیریت کتابخانهها
توسعه کتابخانههای جدید
عیبیابی وابستگیهای کتابخانههای مشترک
فصل 10
مدیریت فرآیندها Managing Processes
مشاهده فرآیندها با دستور
درک وضعیتهای فرآیندها
انتخاب فرآیندها با دستورps
مشاهده فرآیندها با دستور top
دستور watch
استفاده از چند صفحه نمایش Multiple Screens
مالتیپلکس کردن با Screen
مالتی‌پلکس کردن با tmux
استفاده از کلید پیشوند
تقسیم پنجره به چند Pane
درک فرآیندهای Foreground و Background
ارسال یک برنامه به پسزمینه Background
مشاهده فرآیندهای پسزمینه
ارسال چندین برنامه به پسزمینه
بازگرداندن برنامهها به حالت پیشزمینه Foreground
ارسال برنامهای که در حال اجرا است به پسزمینه
توقف یک Job در پسزمینه
ادامه اجرای Job پس از خروج از ترمینال Logout
مدیریت اولویت پردازش‌ها
استفاده از دستور nice برای تعیین اولویت
تغییر اولویت پردازشهای در حال اجرا با renice
افزایش اولویت با دسترسی مدیر Superuser
ارسال سیگنال به پردازشها
سیگنالها Signals در لینوکس
ارسال سیگنالها به پردازشها
ارسال سیگنال با دستور kill
ارسال سیگنال با دستور killall
دستور pkill
فصل11
فرایند بوت شدن سیستم
تست POST PowerOn Self Test
شناسایی دستگاههای قابل بوت
مراحل بوت سیستم عامل لینوکس
برنامه BIOS
عملکرد MBR
UEFI جایگزینی مدرن برای BIOS
تولد EFI و شکلگیری UEFI
ویژگیها و مزایای UEFI نسبت به BIOS
ساختار بوت در UEFI: نقش ESP EFI System Partition
مدیریت بوت با UEFI
سخت افزار و لینوکس
رابط‌های دستگاه‌ها Device Interfaces
بردهای PCI
رابط USB
رابط GPIO
دایرکتوری /dev در لینوکس
انواع فایل‌های دستگاه در لینوکس
Device Mapper یا نقشهگذار دستگاهها
دایرکتوری /proc در لینوکس
معرفی و تاریخچه procfs
ساختار دایرکتوری /proc
پوشههای فرآیندها
ابزارهای وابسته به /proc
محتوای دایرکتوری /proc
پورت‌های I/O
دایرکتوری /sys
ساختار دایرکتوری /sys
نحوه‌ی کار sysfs
ارتباط sysfs با udev
dbus سیستم پیام‌رسانی بین پردازه‌ها
dbus چیست؟
معماری dbus
نحوهی کار dbus
نقش dbus در محیط دسکتاپ
udev
معماری udev
قوانین Rules در udev
ارتباط udev با sysfs
نقش udev در دسکتاپ
HAL لایه‌ی انتزاع سخت‌افزار
تعریف HAL
معماری HAL
ارتباط HAL با udev و sysfs
محدودیتها و افول HAL
کار با دستگاه‌ها
پیدا کردن دستگاهها
نمایش دستگاه‌های بلوکی Block Devices
توجه به بلوک‌های مرتبط در lsblk
کار با کارت‌های PCI
کارتهای PCI و PCIe: استاندارد اتصال تجهیزات جانبی
کار با دستگاه‌های USB
USB چیست؟
انواع پورت و نسخههای USB
ساختار اتصال USB
کلاسهای دستگاه USB
ماژول‌های سخت‌افزاری Hardware Modules
فهرست کردن ماژولهای نصب شده
دریافت اطلاعات دقیق از ماژولها
نصب ماژولهای جدید
حذف ماژولها Removing Modules
فصل 12
مبانی ذخیره‌سازی Storage Basics
هارد دیسک HDD
درایو حالت جامد SSD
مدیریت ذخیره‌سازی در لینوکس
روش‌های اتصال در لینوکس
انواع درایوها Types of Drives
انواع درایوها در لینوکس
PATA Parallel ATA
SATA Serial ATA
SCSI Small Computer System Interface
NVMe و درایوهای PCIe
مدیریت درایوها در لینوکس
پارتیشن‌بندی درایوها Drive Partitions
پارتیشنبندی درایوها در لینوکس
انواع پارتیشنها
شناسایی خودکار درایوها Automatic Drive Detection
راهکارهای پیشرفته ذخیرهسازی
مدیریت حجم منطقی Logical Volume Manager LVM
استفاده از فناوری RAID
ابزار mdadm
ابزارهای پارتیشن‌بندی Partitioning Tools
کار با fdisk
کار با gdisk
دستور GNU parted
ابزارهای گرافیکی
درک سیستم فایلها
دایرکتوری مجازی در لینوکس The Virtual Directory
نقاط مونت Mount Points
نحوه اتصال دستگاهها به دایرکتوری مجازی
فرمت کردن سیستم فایلها
انواع رایج سیستم فایلها
Btrfs Btree file system
eCryptfs Enterprise Cryptographic File System
ext Third Extended File System
ext Fourth Extended File System
ReiserFS
Swap
XFS
JFS Journaled File System
ZFS
NILFS New Implementation of a Logstructured File System
FFS FlashFriendly File System
exFAT
VFAT
tmpfs
Ext
Extentها
سیستم فایل‌های غیر لینوکسی
ایجاد سیستم فایل‌ها
فضای swap
مزایای Swap
نحوه ایجاد فضای Swap
متصل کردن فایلسیستمها Mounting Filesystems
مونت کردن دستی دستگاهها Manually Mounting Devices
دستور mount
مشاهده فایلسیستمهای متصل
نکات مهم در استفاده از mount
دستور umount
مونت کردن خودکار دستگاهها Automatically Mounting Devices
ساختار فایل fstab
مزایای استفاده از UUID
مدیریت فایل‌سیستم‌ها
دریافت اطلاعات و آمار فایلسیستمها
ابزارهای مدیریت فایلسیستم
۱. دستور blkid – نمایش اطلاعات درایوها و دستگاههای بلوکی
۲. دستور chattr – تغییر ویژگیها و صفات فایلها
۳. دستور debugfs مشاهده و تغییر دستی ساختار فایلسیستم
۴. دستور dumpefs – نمایش اطلاعات بلوکها و سوپربلاک
۵. دستور elabel – تغییر برچسب فایلسیستم
۶. دستور resizefs – تغییر اندازه فایلسیستم
۷. دستور tunefs – تغییر پارامترهای فایلسیستم
فایل‌سیستم XFS
۱. دستور xfs_admin – نمایش یا تغییر پارامترهای فایلسیستم XFS
۲. دستور xfs_db – بررسی و رفع اشکال فایلسیستم XFS
۳. دستور xfs_fsr – بهبود سازماندهی فایلسیستم
۴. دستور xfs_info – نمایش اطلاعات فایلسیستم متصل شده
۵. دستور xfs_repair – تعمیر فایلسیستمهای خراب
مدیریت فضای دیسک با Disk Quota
چرا Disk Quota
انواع Quota و سطوح محدودیت
مراحل فعالسازی Disk Quota
فعالسازی Quota در فایلسیستم
ایجاد و فعالسازی فایلهای Quota
تنظیم سهمیه برای کاربران یا گروهها
بررسی وضعیت Quota
مفاهیم مهم در Disk Quota
فصل13
مدیریت فایل‌ها در لینوکس
استفاده از دستورات مدیریت فایلها
نام‌گذاری و فهرست کردن فایل‌ها
نمایش نام فایلها با دستور ls
ایجاد و نامگذاری فایلها
تشخیص نوع فایلها با دستور file
استفاده از wildcardهای براکتدار
️⃣ کپی کردن فایلها و دایرکتوریها با cp
️⃣ جابجایی یا تغییر نام فایلها و دایرکتوریها با mv
حذف فایلها و دایرکتوریها
فشردهسازی و آرشیو در لینوکس
gzip
bzip
xz
zip
مثال مقایسه فشردهسازی در لینوکس
کنترل سطح فشردهسازی
مشاهده محتویات فایل فشرده بدون باز کردن آن
کپی کردن با cpio
نمایش محتویات آرشیو cpio
بازیابی فایلها از آرشیو
نمایش فایلهای فشرده
تشخیص نوع فایل
بایگانی کردن با tar
ساخت بایگانی با tar
استفاده از فشردهسازی
بازیابی و بررسی فایلها با دستور tar
کپی‌برداری با دستور dd
ایجاد لینک سخت Hard Link
ساخت لینک سخت با دستور ln
حذف لینک بدون حذف فایل اصلی
ساخت یک لینک نرم Soft Link
ایجاد لینک نرم با دستور ln s
پیگیری لینکهای زنجیرهای
فصل14
مدیریت مالکیت فایل‌ها در لینوکس
بررسی مالکیت فایل‌ها
مجوزهای فایل در لینوکس rwx
ترکیب مجوزها با مالکیت و گروهها
تغییر مجوزها
تغییر مالک فایل Changing File Owner
تغییر گروه فایل Changing File Group
تغییر همزمان مالک و گروه با chown
کنترل دسترسی به فایلها
درک مفاهیم سطوح دسترسی Permissions
کدهای نوع فایل در لینوکس
عملکرد umask
تغییر مقدار پیشفرض umask
بررسی SUID Set User ID
بررسی SGID Set Group ID
بررسی بیت استیکی Sticky Bit
یافتن فایلها Locating Files
آشنایی با FHS Filesystem Hierarchy Standard
استفاده از ابزارها برای پیدا کردن فایلها
دستور whereis
استفاده از PATTERN
محدودیت locate و بهروزرسانی پایگاه داده
دستور find
دستور type
فصل 15
مدیریت بوت در لینوکس
راه‌اندازی با BIOS
محل بارگذاری Boot Loader
MBR چیست؟
چین‌لودینگ Chainloading
راه‌اندازی با UEFI
💡 چطور بفهمیم سیستممان از UEFI استفاده میکند؟
بررسی Boot Loader بوت لودر
اصول بوت لودرها
استفاده از GRUB Legacy
پیکربندی GRUB Legacy
دستور color و ساختار کلی پیکربندی GRUB Legacy
نحوه آدرس‌دهی در GRUB Legacy
دستور initrd و نقش آن
نمونه فایل پیکربندی GRUB Legacy
نصب و تعامل با GRUB Legacy و معرفی GRUB
️⃣ نصب GRUB Legacy در MBR یا پارتیشن
️⃣ تعامل با منوی GRUB Legacy
️⃣ معرفی GRUB
پیکربندی GRUB
دستورات مهم GRUB
فرآیند پیکربندی GRUB
افزودن پارامترهای بوت کرنل
استفاده از بارگذارهای بوت جایگزین
فصل16
مدیریت فرآیند ها و سرویس ها
بررسی برنامه init
بررسی PID
init یا systemd:
استفاده از فرآیند راه‌اندازی systemd
بررسی فایلهای Unit در systemd
مدیریت unitها با systemctl
گروهبندی سرویسها با target unit
Target unitهای معمول در بوت سیستم
فایل پیکربندی اصلی systemd
تمرکز بر روی Service Unit Files فایلهای واحد سرویس
اهمیت محل قرارگیری فایلها
مشاهده فایلهای Service Unit
وضعیتهای متداول سرویسها
مشاهده محتوای یک Service
تمرکز بر فایلهای Service Unit
بخش [Unit] — تعریفات کلی
بخش [Service] — تنظیمات اجرای سرویس
بخش [Install] — فعالسازی سرویس
فایلهای Target Unit
واحدهای Target و تفاوت آنها با Service
ویرایش فایلهای پیکربندی systemd
آشنایی با systemctl
دستورات پرکاربرد systemctl
بررسی وضعیت سرویسها
️⃣ بررسی وضعیت فعال بودن سرویسها
️⃣ بررسی فعال شدن خودکار سرویسها هنگام بوت
️⃣ بررسی سرویسهای failed شده
بررسی دستورات ویژه systemd
دستورات مربوط به تارگتها
️⃣ نمایش تارگت پیشفرض سیستم
️⃣ تنظیم تارگت پیشفرض سیستم
️⃣ جابهجایی فوری بین تارگتها
تارگتهای ویژه: Rescue و Emergency Rescue Target
Emergency Target
استفاده از فرآیند راه‌اندازی SysV SysVinit
SysVinit و مفهوم Runlevel
نکته امنیتی در استفاده از توزیعهای قدیمی
آشنایی با Runlevel در SysVinit
فایل /etc/inittab و تعیین runlevel پیشفرض
اسکریپتهای راهاندازی سرویسها در SysVinit
ترتیب اجرای سرویسها با K و S
اجرای دستورات دلخواه بعد از بوت
بررسی دستورات SysVinit
خاموش و راه‌اندازی مجدد سیستم با SysVinit
بررسی وضعیت سرویس‌ها و مدیریت آن‌ها با دستور service
دستورات رایج در ابزار service
نمایش وضعیت همه سرویس‌ها
توقف سیستم Stopping the System
سیگنال‌های ACPI و نقش acpid
دستور shutdown و قابلیت‌های آن
اطلاع‌رسانی به کاربران Notifying the Users
اطلاع‌رسانی خودکار توسط systemctl
دستور wall و وضعیت دریافت پیام‌ها
بررسی کاربران و مجاز بودن آنها برای دریافت پیام wall
نحوه ارسال پیام با دستور wall
تفاوت wall و پیامهای shutdown
فصل17
مجازی‌سازی لینوکس
نگاهی به ماشینهای مجازی
مدیریت ماشینهای مجازی
ایجاد یک ماشین مجازی
فرمت مجازیسازی باز Open Virtualization Format – OVF
الگو Template
روشهای دیگر ساخت ماشین مجازی
یکپارچهسازی با افزونههای لینوکس
درک مفهوم کانتینرها Containers
کانتینرهای LXC
ساختار کانتینرها
موتورهای کانتینر Container Engines
بررسی زیرساخت به عنوان سرویس Infrastructure as a Service – IaaS
اصطلاحات کلیدی در محیط ابری مجازی
فصل18
رابط کاربری گرافیکی GUI در لینوکس
تعریف GUI
اهمیت GUI برای کاربران نهایی
دسکتاپ از راه دور Remote Desktop
شخصیسازی براساس مکان Localization
چاپ و خروجی دادهها
اجزای رابط گرافیکی
معماری X
سیستم X Window X
تاریخچه و تحولات X
جایگزین جدید: Wayland
پیکربندی X.Org
ویژگی‌های کلیدی و پیکربندی سیستم پنجره‌ای X
کتابخانههای Xorg
مدیر نمایش Display Manager
نام نمایش Display Name
آشنایی با Wayland
X یا Wayland
شناسایی پروتکل نمایشی
کامپوزیتور Compositor در Wayland
اجرای برنامه‌های قدیمی X در Wayland
عیب‌یابی مشکلات Wayland در محیط گرافیکی
آزمایش بدون Wayland
بررسی کارت گرافیک
استفاده از کامپوزیتور دیگر
مدیریت محیط گرافیکی GUI
ویژگیهای استاندارد محیط گرافیکی
سیستم ورود گرافیکی X X GUI Login System
📌 مدیریت نمایش Display Manager
X Display Manager XDM
نمایشگرهای گرافیکی محبوب لینوکس
📌 محیط‌های دسکتاپ محبوب لینوکس
GNOME Desktop Environment
مروری بر KDE Plasma و Cinnamon
🔹 KDE Plasma
🔹 Cinnamon
نصب Cinnamon
مروری بر MATE و Xfce
🔹 MATE
🔹 Xfce
ایجاد دسترسی Accessibility در محیط گرافیکی
راهنمای جامع نصب میزکارهای لینوکس
نصب در توزیعهای مبتنی بر دبیان/اوبونتو
نصب در توزیعهای مبتنی بر آرچ/مانجارو
نصب در توزیع‌های مبتنی بر فدورا/ردهت
نصب در توزیع‌های مبتنی بر سوزه
انتخاب و مدیریت چند میزکار
حذف محیطهای دسکتاپ
تنظیمات دسترسی برای افراد با مشکلات دست و انگشت
۱. پشتیبانی از صفحه‌کلید و ماوس Keyboard and Mouse Assist
کنترل ماوس با صفحهکلید Mouse Keys
تنظیمات برای مشکلات بینایی Visual Impairments
استفاده از صفحهکلید مجازی
تونلینگ اتصال X X Forwarding
مشاهده دسکتاپ با VNC Viewing VNC
مزایای استفاده از VNC
معایب استفاده از VNC
درک Xrdp
آشنایی با NX
بررسی SPICE
درک مفهوم محلی‌سازی Localization
مجموعه کاراکترها Character Sets
متغیرهای محیطی Environment Variables
تنظیم Locale
تغییر منطقه زمانی Locale سیستم
تغییر دستی متغیرهای محیطی
فرمان localectl
استفاده از فرمان iconv
نگاه به زمان Time
کار با مناطق زمانی Time Zones
تغییر منطقه زمانی
استفاده از فرمان tzselect
تنظیم زمان و تاریخ
دستور timedatectl